Διάλεξη του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ,Ομότιμου Καθηγητή Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με θέμα: “Ταυτότητα και κατάταξη των αξιών” τηνΤετάρτη, 18 Μαρτίου 2015 13.30 στην αίθουσα Μέγας Αλέξαντρος.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ
Το φιλοσοφικό περιεχόμενο της αξίας προκύπτει από τη γλωσσική διερεύνηση του όρου και μας οδηγεί να εκλάβουμε ως συνιστάμενη της αξίας την κάθετο που έχει αφετηρία την τιμή ενός προϊόντος και απόληξη το νόημα και τους σκοπούς των ανθρωπίνων πράξεων. Στις ιδιαίτερες επιστήμες οι αξίες μπορεί να λειτουργούν ως προτάσεις περί του πρακτέου, να ταυτίζονται με την επιστημονική αλήθεια ή να εντάσσονται και να εκφράζουν τις παραγωγικές και τις ανταλλακτικές σχέσεις. Γι’ αυτό και η διερεύνηση των αξιών συνδυάζεται με τα αγαθά που επιδιώκουμε, αναφερόμενη ειδικότερα στα αγαθά των αισθήσεων, της σκέψης και της βούλησης και στις τρεις παραδόσεις περί των αξιών, τον υποκειμενισμό, τον αντικειμενισμό και τον ορθολογισμό που αντιστοιχούν στην εκτίμηση ότι οι αξίες είναι υποκειμενικές καταστάσεις, είναι ανεξάρτητες από μας ή υπάρχουν στον πρακτικό λόγο. Ειδικότερα στη λογική, την ηθική και την αισθητική, ως βασικές διαιρέσεις της φιλοσοφίας, αντιστοιχούν τα επίπεδα των αξιών της αλήθειας, του καλού και του ωραίου. Η αντιστοίχιση αυτή μας οδηγεί στην κατάταξη των αξιών σε δύο μεγάλες κατηγορίες τις πνευματικές (διανοητικές-ηθικές) και τις αισθητικές (οικονομικές-αισθητικές). Στις διανοητικές θεμελιώνεται η αλήθεια, ενώ στις ηθικές η δραστηριότητα του ανθρώπου ως προαπαιτούμενο ή εφαρμογή. Οι οικονομικές θεμελιώνουν τη συνισταμένη των απαραίτητων πραγμάτων και οι αισθητικές τους κανόνες και τις αρχές του ωραίου. Ενδιάμεσες είναι οι αξίες της συμπεριφοράς αναφερόμενες στο γενικό και ειδικό τρόπο λειτουργίας και αντίδρασης του ατόμου. Οι διανοητικέ αξίες είναι θεωρητικές και σ΄ αυτές μπορούν να ενταχθούν και οι θρησκευτικές, ενώ στις ηθικές οι κοινωνικές και πολιτικές. Στις ηθικές πρωτίστως ανήκουν οι θεμελιώδεις αξίες της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της ισότητας. Πιστοποιείται ότι οι αξίες αυτές συνδέονται με τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις των ανθρώπων για την έννοια του καλού ή επιστρέφουν στο ορθό, την υποχρέωση και την αρετή αλλά συνδυάζονται πάντοτε με τη γλωσσική φιλοσοφία στην επιδίωξη μιας ιδεώδους γλώσσας για τις ίδιες. Μετρούν στην εφαρμοσιμότητα, παρά το ασύμμετρο που μπορεί να υπάρξει, ενώ η αποδόμηση της αξίας των αξιών μέσα σε μία ελευθεριότητα και σχετικότητα είναι το πλέον αρνητικό απέναντι στις βασικές αξίες που είναι οι ανυπέρβλητοι λόγοι για να ενεργήσουμε και να προστατέψουμε την πρώτιστη αξία, τον ίδιο δηλαδή τον άνθρωπο.
Γρηγόρης Καραφύλλης,
Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας
Grigorios Karafillis
Professor Emeritus of Philosophy
University of Ioannina
IDENTITY AND CLASSIFICATION OF VALUES
The linguistic examination of the term value led us to consider as its resultant the vertical line that has as a reference point the price of a product and as an end the meaning and aims of human actions. We consider given the fact that fundamental values correspond to the basic parts, in which philosophy is divided and therefore they cover a wider report of theoretical and practical human activity. Three levels-contexts of fundamental values are referred in logic, ethics and aesthetics, the fundamental and standard divisions of philosophy, and they are namely: the truth, the good and the fine. This correspondence renders the attribution of values in the philosophical level essential. Values can now meet through scientific research, moral activity and aesthetic report. The division in question could be more specified with the use of terminology, the clarification of the values’ context and the addition of particular subcategories, which can be classified under the existing registered categories. Thus, intellectual values can be considered as theoretical in the sense that they aim at the discovery of truth, they are systematic, they have intellectual, logical and critical character and they turn to sciences and philosophy. But, we shall consider them particularly with the term scientific values. The religious could find their classification under the intellectual-theoretical ones. Of course these religious values lack scientific essence but they value the unity of things along with the mysticism and wish to find a meaning in the world. Moral values can include social values, which are referred in social relations, while in the latter’s context political values can be placed, as the ones that estimate the power and effect of political power. Economic values aim at the profitable and practical, focus on money and other material goods and obey the “businessman” stereotype, whereas the aesthetic ones are artistic and refer to the importance of form and grace. Values count the applicability, despite the inequality that might appear, while the destructuring of the value of values within a situation of freedom and relativity is the most negative element towards the basic values, which stand as insurmountable reasons for action and protections of the utmost value, the man itself.
